El Salvador

DEVLETİN ADI: El Salvador Cumhuriyeti
BAŞŞEHRİ: San Salvador
NÜFUSU: 5.400.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 21.041 km2
RESMİ DİLİ: İspanyolca
DİNİ: Hıristiyan (Katolik)
PARA BİRİMİ: Colon

Orta Amerika’nın yüzölçüm olarak en küçük ülkesi. Kuzeybatıda Guatemala, doğuda Honduras, güneyde ise Büyük Okyanus ile çevrilidir. Yüzölçümüne göre sahip olduğu nüfus, bölge ülkeleri arasında nüfus yoğunluğu en fazla olan ülke özelliğini kazandırmıştır.

Tarihi Arkeolojik kazılarda çıkan Maya kalıntılarından da anlaşıldığı gibi, eski bir tarihe sahiptir. Taruma gibi bazı kalıntılar, kuzeylerinde kalan Mayalar kadar eski bir medeniyete sahip olduklarını göstermektedir. Mayaların Pakoman kabilesi, İspanyol istilasına kadar, El Salvador’un batısında yaşamıştır. Pakomanlardan sonra Meksika’dan gelen Pipiller buraya yerleşerek çoğalmışlardır. Kuzeydeki ve doğudaki Loncaların nereden geldikleri bilinmemektedir. 1524’te Meksikalı Pedro de Alvoro ordusu ile Guatemala üzerinden Cuscatland’a doğru ilerledi. Pipiller yıllarca bunların hakimiyetinde yaşadılar. 1528’de San Salvador, 1530’da San Kuquel, 1552’de Sonsonate şehirleri kuruldu. Sonsonate yüzlerce sene kakao ithal merkezi oldu. İndiga boyasının çıkarıldığı“jikilit” nebatı (bitkisi) yetiştirildi. El Salvador, 1570-1821 seneleri arası Guetamala hakimiyetinde yaşadı. Bu zaman zarfında, hem Salvador’da hem de Sonsonate’de mahalli idareciler (Alkandes Mayores) vardı. Sanda Ana ve diğer birçok küçük şehir ise, İspanyolların kurduğu meclisler olan Cobildoslar olmadan idare edildi. Bu, halkın faydasına oldu.

El Salvador’un tarihini, 1930 yılı ikiye böler. 1821’de bağımsız olduğundan 1930’lara gelinceye kadar, El Salvador’u Los Catorce denen 14 aile idare etti. Toplam nüfusun % 0,2’sini teşkil etmesine rağmen, toprağın % 60’ına sahip bulunan bu 14 ailenin ekonomik gücü, kendilerine siyasi güç de sağlamış ve yüz yıldan fazla ülkeyi idare etmelerine imkan vermiştir. Fakat, El Salvador’un bu döneminin istikrarlı olduğu da söylenebilir.

El Salvador’un siyasi gelişmelerinde, 1929-1930 dünya ekonomik buhranı büyük rol oynadı. Zira bu buhranla beraber, en mühim ihraç maddesi olan kahve fiyatlarının birdenbire düşmesi, ülkede ekonomik krizlere sebep oldu. Bu huzursuzluk şartları içinde, küçük bir parti olan El Salvador Komünist Partisinin lideri Agustin Farabundo Marti şehirlerde işçileri ve kırlık alanda da köylüleri ayaklandırdı. O sırada devlet başkanı olan ArturoAraujo da sosyalist eğilimliydi. Bu sebeple ordu, 1931 Aralık ayında bir darbe ile Araujo’yu düşürdü ve yerine General Maximiliano Hernandez Martinez’i geçirdi. Hernandez Martinez, ayaklanmaya karşı sert tedbirler aldı. Farabundo Marti’yi yakalayarak arkadaşlarıyle birlikte idam ettirdi. Ayaklanmaya katılan, sayıları 10.000-30.000 arasında tahmin edilen insanı öldürtmekten kaçınmadı. Duruma hakim olarak, 14 yıl sürecek diktatörlüğünü kurdu.

Hernandez Martinez, 1944 yılında yine askerler tarafından devrildi. Bundan sonra, 1979 Ekimine kadar devam edecek olan bir askeri idare devleti idare etti. 1962 yılında bir anayasa hazırlanarak yürürlüğe konmuş ise de, bu anayasanın tatbikatı demokratik olmamış ve seçimlerde daima albaylar veya generaller seçilmiştir.

1970’lerden itibaren El Salvador’da şehir gerillacılığı ve terörizm birdenbire arttı. Komünistlerin aralarında görüş ayrılığı çıktı ve bir kısmı ayrılarak kırlık alanda şehir gerillacılığına intikal ettiler. Bunun üzerine, bunlara karşı mücadele etmek üzere Beyaz Gerilla Birliği denilen ölüm mangaları teşkil edildi.

Böylece, El Salvador terörizm içine girmiş oldu.

1977 seçimleri siyasi kargaşaya sebep oldu. Bunun üzerine, ordunun mutedil subayları, 1979 Ekiminde yaptıkları bir darbe ile iktidarı ele geçirdiler. Marksist gerillaları yumuşatmak ve onlarla bir diyalog sağlamak için kurdukları cuntaya üç solcu sivili de aldılar. Fakat bu üç üye, cuntayı fazla sağcı bularak, 1980 Ocak ayında istifa etti. Bunların yerine Hıristiyan Demokrat Partiden üç üye alındı ki, bunlardan biri 1972 başkanlık seçimlerini kazandığı halde o zaman askerlerin başkanlığı vermeyip Venezuela’ya sürgün ettikleri Jose Napoleon Duarte idi.

Cunta 1980 Martında, ülkede bir yandan sıkıyönetim, öte yandan da geniş çaplı bir toprak reformu ilan etti. İlk elden 210.000 aileye toprak dağıtıldı. Bu toprak reformu ile 14 ailenin (los Catorce) toprak üzerindeki kontrolü kaldırılmış oldu. 1980 Aralığında devlet başkanlığını tekrar üstlenen Duarte, 1982’de sağcı partilerin mecliste çoğunluğu kazanması üzerine çekilmek mecburiyetinde kaldı. 1983’te yeni anayasa hazırlandı. Günümüzde hala tam bir siyasi istikrar sağlanamamıştır.

Fiziki Yapı

Yüzölçümü 21.041 km2 olan El Salvador, Orta Amerika’nın en küçük ülkesi durumundadır. Fiziki yapı itibariyle sade bir özelliğe sahiptir. El Salvador’un Büyük Okyanusla olan kıyı bölgesi alçak bir ovadır. İç kısımlara doğru gittikçe yükselen ova, verimli ve yüksek bir yayla görünümünü kazanır. Yayla bölgesinin denizden yüksekliği ortalama 600 m civarındadır. Ülkenin iki kenarında denize dik olan volkanik sıradağlar yer alır. Ortalama 2000 m kadar yüksekliğe sahip olan volkanik sıradağların en yüksek olanı, aynı zamanda ülkenin de en yüksek yeri olan Santa Ana volkanı olup 2400 m yüksekliğe sahiptir. En son faaliyette bulunan volkan ise 1968’de püsküren İzalco volkanıdır.

Akarsular bakımından son derece zengin bir ülkedir. İrili ufaklı 150 civarında akarsuya sahiptir. Bu akarsulardan en büyüğü Rio Lempa Irmağı, aynı zamanda Orta Amerika’nın en büyük akarsuyudur. Bu nehrin meydana getirdiği vadi (Rio Lempa Vadisi), kuzeyde Honduras Dağlarında son bulur. En büyük gölü olan İlopango, 75 km2 yüzölçüme sahip ve en önemli gölüdür.

İklim

Ekvator ile Yengeç dönencesi arasında kalan ülkede tabiatıyla tropik iklim hakimdir. Ne var ki diğer tropikal iklim bölgelerindeki ülkelere nazaran daha yüksek olduğu için sıcaklar kavurucu değildir. Ülkenin yüksek yayla bölgesindeki yıllık sıcaklık ortalaması yaklaşık 24°C civarında olup, bilhassa yayla ve dağların bulunduğu bölgeler bol yağış alırlar. Yağışların daha ziyade yaz aylarında bol olduğu ülkenin senelik ortalama yağış miktarı 1500-2000 mm civarındadır. Bu yağışlar neticesinde pekçok akarsu taşar. Akarsular yavaş aktığı için bu taşmalar tarıma zarar vermez.

Tabii Kaynakları

Mahalli hayvan ve bitkiler, Orta Amerika’da yetişenlerden farklı değildir. En büyük geçim kaynağı olan kahve volkanik arazide yetişir. Madencilik fazla öneme haiz değildir. Kauçuk ağacı, pelesenk ağacı, sedir ağacı, ceviz, maun ağacı önemlidir. Ormanlarda jaguar, papağan, tapir gibi yabani hayvanlar bulunur.

Nüfus ve Sosyal Hayat

5.400.000 olan nüfusu ile Orta Amerika’nın nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkesi durumundadır. Nüfus yoğunluğu 244.2’dir. Nüfusun % 20’sini ülkenin gerçek yerli halkı olan Kızılderililer, % 75’ini Kızılderili-beyaz karışımı olan ve Mestizolar adı verilen melezler, % 5’ini ise beyazlar teşkil eder. El Salvador’da nüfusun yoğun olduğu bölgeler iç kesimlerdeki yüksek yayla bölgeleridir. Kıyı şeridi nüfus yoğunluğu bakımından ülkenin en zayıf bölümüdür. Resmi dili İspanyolcadır. Kızılderili kabilelerin konuştuğu kendi dilleri çeşitli olmasına rağmen konuşanların sayısı azdır. Halkın büyük çoğunluğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebine bağlıdır. İlk öğretim 7-13 yaşlarında parasız ve mecburidir. Okuma yazma bilenlerin toplam nüfusa oranı % 63 civarındadır. En önemli şehirleri, El Salvador, Sonsonate, Acajutla, Santa Ana şehirleridir.

Siyasi Hayat

El Salvador’da başkanlık sistemine dayalı cumhuriyet yönetimi vardır. Fakat bu sistem uzun senelerdir tatbik edilememektedir. Sık sık yapılan hükumet darbeleri, uzun senelerdir devam eden iç savaşlar, cumhuriyet idaresinin işlemesine engel olmaktadır. Ülke uzun süredir, askeri darbeler neticesinde başa geçen askeri cuntalar tarafından idare edilmektedir. Bu cuntaların önemli bir özelliği darbe neticesinde başa geçen askerlerin kurdukları cuntaya sivil kişileri de almalarıdır. Burada ülkeyi idare eden cuntalar, asker-sivil karışımıdır.

Ekonomi

Tarıma dayalı bir ekonomisi vardır. Ülke topraklarının % 25’i ekime elverişlidir. Ekilen bitkilerin arasında mısır en büyük sahayı kaplar. İklimi sebebiyle tropik bitkiler, özellikle pirinç, muz, turunçgiller, ananasgiller bol miktarda yetişmektedir. Ülkenin en önemli ekonomik ürünü kahvedir. Bundan sonra pamuk, tütün, susam, şekerkamışı, önemli ekonomik ürünlerindendir. Tarımdan sonra ormancılık ve hayvancılık mühim bir yer işgal etmektedir. Hayvancılık, sığır, at gibi büyükbaş hayvanların beslenmesi şeklinde yapılır.

Az gelişmiş olan sanayi belirli birkaç dalda ilerlemiştir. Bunlardan pamuklu dokuma, kimya (yağ, sabun vs.) sanayii, tütün işleme, çimento, ayakkabı sanayii oldukça gelişmiş vaziyettedir. Ayrıca tarım ürünlerini işleyen imalathaneler mevcuttur.

Ekonomisinin düzelmesi ve gelişmesinde Orta Amerika Ülkeleri Ortak Pazarına üye olması önemli tesir yapmıştır. Madenlerinden altın ve gümüş kayda değerdir. İhracatında pamuk ve kahve önemli yer tutar. Öyle ki, ihracatının % 90’ını kahve, kalanını ise pamuk, tütün ve diğer tarım ürünleri teşkil eder. İthalatında sanayi ürünleri başta gelir. Ticaretini genellikle Amerika Birleşik Devletleri ile yapmaktadır.

Ulaşım: El Salvadorda başşehir ile güney doğuda Fonseca Körfezi şehirlerinden La Union; liman imkanları gittikçe artan bir şehir olan Acajutla ve Carabean Denizi kıyısındaki Potto Barrios şehri arasında demir yolları vardır. Pasifik kıyılarına yakın El Salvador’u doğudan batıya kadar kat eden Inter-Amerikan otobanı mevcuttur. Honduras veGuetamala’ya giden başka asfalt yolları da vardır. El Salvador’da uçaklar Tarnsportes Aéreos Centro-Americanos (TACA) tarafından işletilir.