Ekvador

DEVLETİN ADI: Ekvador Cumhuriyeti
BAŞŞEHRİ: Quito
NÜFUSU: 11.490.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 270.667 km2
RESMİ DİLİ: İspanyolca
DİNİ: Hıristiyan (Katolik, Protestan)
PARA BİRİMİ: Sucre

Güney Amerika’nın kuzeybatı kıyısında yer alan bir devlet. Kuzeyinde Kolombiya, doğu ve güneyinde Peru, batısında ise Büyük Okyanus yer alır. Büyük Okyanus kıyılarına yaklaşık 1000 km mesafedeki Galapagos adalar topluluğu da Ekvador’a aittir. Ülke topraklarının genişliği kuzey-güney doğrultusunda 720 km, doğu-batı doğrultusunda ise 640 kilometredir.

Tarihi

On beşinci asrın ilk yarısında, dağlık bölgelerdeki beş yerli kültürü ile, kıyıdaki iki yerli kültürü birleşerek Quito Kraliyeti kuruldu. Burası daha sonra İnkalar tarafından işgal edildi. Quito mühim bir İnka şehri haline geldi. 1531 senesinde İspanyol Francisco Pizarro bugünkü Ekvador kıyılarına ayak bastı. Burayı fetheden İspanyollar, sömürgeleri olarak Lima genel valiliğine bağladılar. Latin Amerika bağımsızlık savaşlarında Simon Bolivar ve Jose Antonia de Sucre liderliğinde Ekvador’un bağımsızlığı için mücadele eden halk, 1822’de İspanyol sömürgesi olmaktan kurtuldu. 1830 senesine kadar kendisi gibi yeni bağımsızlığına kavuşan Venezuella ve Kolombiya ile beraber Büyük Kolombiya Devletini meydana getirdiler. 13 Mayıs 1830’da Ekvador kendi bağımsızlığını ilan etti. 1832’de Galapogos Adaları tamamen Ekvador’a geçti. Çeşitli karışıklıklar ve sınır anlaşmazlıklarından doğan savaşlar ülkeye istikrar kazandırmadı. 1941-1942 yıllarında meydana gelen bir sınır anlaşmazlığı savaş neticesinde, topraklarının yaklaşık yarısını kaybetti. Ekvador’un temel gayesi o zaman kaybettiği toprakları elde etmekti. 1963’te yapılan ihtilalle bir cunta kuruldu. 1966’da yeni bir askeri darbe oldu. 1968’de başkan seçilen J.M. Valisco anayasayı kaldırarak ülkeyi diktatörlükle idare etmeye başladı. 1972’de o da devrildi. Ülke sivil idareye ancak 1978 yılında kavuşabildi. Halen sivil hükumet başta bulunmaktadır.

Fiziki Yapı

And Dağları, kuzey-güney istikametinde ülkeden geçer. Sıradağların batısı alçak kıyı bölgesidir. Costa adı verilen kıyı bölgesi, yer yer alçak ve bataklık veya tepe ve kuşak teşkil eden dağlık bölgelerden meydana gelir.

And Dağlarının Ekvador’dan kalan kısmının teşkil ettiği dağlık bölgeye Sierra bölgesi denir. Doğu ve batı dağları arasında yüksek platolar bulunur. Bazı coğrafyacılar bu dağları iki parelel zincire benzetirler. Ekvador Andlarının bazı zirveleri kıtadaki en yüksek tepeler arasındadır. Eskiden bu bölge volkanikti. Bu volkanik dağlar arasında Chimboraze (6850 m), Tungurahua (5500 m), Cotopaxi (6440 m, dünyadaki en yüksek faal volkandır) ve Sangay (5810 m) gibi dağlar yer alır. Bu volkanik bölgede pekçok kaplıca ve mineral kaynak vardır. Andların güney bölümü ile Kolombiya arasında en alçak geçit bulunur. Arazi sulak ve nehirlerin olmasına rağmen pek azı taşımacılığa elverişlidir. Güney Amerika’nın Büyük Okyanus (Pasifik) kıyılarının ve Ekvador’un en mühim nehir şebekesi Guayas ve kollarından meydana gelir. Bu nehir Büyük Okyanus kıyıları boyunca güneye akan Guayaquil akıntısına karışır. Emeraldes Nehri daha küçük olup, kuzeye doğru pasifik istikametinde akar. Amazon’un kollarından olan Nepo ve bunun kolları ise kaynağını And içlerinden ve doğudaki dağlık bölgeden alır. Pekçok küçük göl vardır. Fakat en mühimi Sade’dir.

İklimi

Kıyıdaki düz bölgeler, sıcak ve rutubetli olup, sıcaklık 24°C-30°C arasında değişir. Guayaquil’in batısı sıcak ve kuraktır. İç bölgelerde sıcaklık 32°C, yüksek platolarda 10°C’dir. Dağların etek kısımlarında yatağan karlar vardır. (2310-2772 m) arasında değişen And Dağları arasındaki düz bölgelerde iklim serin bir bahar havası niteliğinde olup, ahalinin çoğu burada yaşar. Buralarda bütün sene boyunca sıcaklık pek az değişir. İki mevsim vardır: Aralıktan mayısa kadar yağışlı geçen mevsim ve hazirandan kasıma kadar süren kurak mevsim.

Tabii Kaynakları

Yüksek And Platoları ve ülkenin Pasifik kıyılarındaki bölgeler hariç, çok orman vardır. Umumi olarak ormanlık bölge denizden başlayıp, 3000 m yüksekliğe kadar devam eder. Bu ormanlık bölgelerde çok çeşitli ağaçlar bulunur. En mühimlerinden birisi, hafifliği ve mukavemeti sebebiyle talep gören balsa ağacıdır. Jeolojik şartlar ekvatordaki mineral kaynakların çokluğunu gösteriyorsa da, bu kaynaklar bakımından Ekvador pek zengin sayılmaz. Petrol, sülfür, altın, ticaret bakımından mana ifade eden kaynaklar arasında yer alır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Nüfusu, Amerindolar (yerli halk) ile melezler meydana getirir. Azınlık olarak zenciler de bulunur. Nüfus yoğunluğu dağlık bölge (Sierra) ve kıyı bölgesinin (Costa) bazı yerlerinde fazladır. Kızılderili olan yerli halk yüksek bölgelerde tarımla uğraşırlar. Doğu bölgelerde göçebe olarak yaşayanlar da vardır. Doğudaki balta girmemiş ormanlarda yaşayan Jivarolar ile Saparoslar hakkında iyi bir inceleme yoktur. Nüfusun % 27’si Kızılderilidir, % 54’ü melezdir. İspanyollar % 8 gibi bir azınlığa sahip olmalarına rağmen ülke hakimiyeti ellerindedir. Nüfusun büyük bir kısmı dağlarda yaşar. Doğu kısımlarla alçak yerlerde nüfus azdır. Resmi dili İspanyolcadır. İlköğretim 6-12 yaşları arasında mecburi olmasına rağmen bu kanun genellikle tatbik edilmemektedir. Ülkede okuma-yazma oranı yüksektir. Dört adet üniversitesi mevcuttur. Bunlar Quito, Quayaguil, Cuenca ve Loja’dadır.

Ekvador halkı Hıristiyan olup, Katolik mezhebine bağlıdır. Ülkede 1904 senesinden beri kilise devletten ayrıdır. Önemli şehirleri; başkenti Quito, Guayaquil, Cuenca’dır.

Siyasi Hayat

Hükumet şekilleri, ABD ve Latin Amerika’ya benzer. Bağımsızlıklarını kazandıklarından beri on altıncı defa siyasi hayat değişmesine rağmen 1967 anayasası da asılda pek değişiklik getirmemiştir. Tarihine bakılacak olursa, Ekvador Cumhuriyetinin politik tekamülü anayasa değişiklikleriyle düzelecek bir halde değildir.

Milli hükumet: Kuvvetlerin ayrılığı prensibine uyulur. Oy verme hakkına sahip olanlar tarafından 4 sene iş başında kalacak şekilde bir başbakan seçilir. Bu başbakan bir daha seçilemez. Bakanlar kurulu azaları 2 sene müddetle seçilir. Her il, en az iki aza seçer. Her bir aza 80.000 kişiyi temsil eder. Dört sene müddetince iş başında kalacak şekilde her ilden iki senatör seçilir. Buna ilave olarak silahlı kuvvetlerden, üniversitelerden kıyı bölgelerindeki ziraat alanlarından ve “Sierra”lardan da toplamı 15 kişiyi tutacak kadar senatör seçilir. Bu fonksiyonel temsiliyet sistemi birkaç anayasa değişikliğiyle beraber sürmüş olup, bunun başka bir memlekette benzeri yoktur.

Ekonomi

Ziraat başlıca geçim kaynağıdır. Kıyıdaki alçak nehir yataklarında tropikal nebatlar yetişirken, yüksek nehir yataklarında, iç bölgelerdeki dağ yamaçlarında ise meyve ve sebzecilik ehemmiyet kazanır. % 74,1’i ormanlık, % 4,5’u tarıma elverişli olup, geri kalan kısmı tarıma elverişsizdir. Ana üretim maddesi kakaodur. 1920’den beri kakaonun hastalıkla mücadelesinin zor olması, pekçok ziraatçiyi muz, kahve, pirinç vs. yetiştirmek zorunda bırakmıştır. Yılda 20 bin tonu geçen kakao üretimi vardır. Bunun ekserisi ihraç edilir. Dünyada muz üretimi yapan ülkelerin başında Ekvador gelmektedir. Pirinç, şeker, tütün, mısır, patates ve diğer sebzelerle, portakal, limon, ananas gibi meyveler üretilir. Ziraatin dörtte birini teşkil eden Tagua fındığından başka, ormanlardan elde edilen maddeler arasında kapak lifi, kırmızı hindmeşesi (tanik asit elde edilir) ve pek az da kauçuk yer alır. Hayvancılık önemlidir. 1923 ve 1948 tarihlerinde, Santa Elena Yarımadasında çıkan petrol, ülkenin ihtiyacını karşıladığı gibi, önemli bir bölümü de ihraç edilmektedir. İkinci Dünya Savaşı sırasında altın çok çıkmıştır. Bugün eski ehemmiyetini kaybetmiştir. Altınla beraber, bakır, gümüş ve kurşun da elde ediliyorsa da pek önemli değildir. Yılda 30.000 ton sülfür üretilir. Santa Elena Yarımadasında mutfak tuzu çıkarılır. Endüstri malları olarak tekstil, ilaç, kimyevi maddeler, süs eşyaları, konfeksiyonculuk, bisküvi, kauçuk mamulleri, selülozik maddeler ve çimento sıralanabilir. Bunların yanında şeker, ayakkabıcılık, mobilya sanayii, konservecilik, yemeklik yağlar, zımpara tozu, domuz yağı sayılabilir. Alkol, tütün, tuz ve kibrit hükumet tekelindedir. Ekvador petrol ihraç eden ülkelerin meydana getirdiği OPEC’in tam üyeleri arasına girmiştir.